Ο καρκίνος του μαστού εξακολουθεί να αποτελεί την πιο συχνή κακοήθεια στις γυναίκες παγκοσμίως. Παρά τις πολύ σημαντικές θεραπευτικές εξελίξεις στην πρώιμη νόσο, που οδηγούν σημαντικό ποσοστό των γυναικών αυτών σε πλήρη ίαση, δυστυχώς στην προχωρημένη (μεταστατική) νόσο , τα πράγματα δεν είναι το ίδιο ευοίωνα.

Παρόλα αυτά, οι γυναίκες με μεταστατικό καρκίνο μαστού σήμερα μπορούν να επιτύχουν μακροχρόνια επιβίωση με τις νεότερες θεραπείες, που οδηγούν σε πολύ σημαντική παράταση της επιβίωσης και με άριστη ποιότητα ζωής στην μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων.

Αυτή η πρόοδος έγινε εφικτή χάρη στις νεότερες επιστημονικές ανακαλύψεις και κυρίως την ανακάλυψη βιοδεικτών που έχουν σαν αποτέλεσμα την εξατομικευμένη θεραπεία των ασθενών.

Όταν λέμε βιοδείκτη στην Ογκολογία, εννοούμε μια εξέταση ή ένα βιολογικό μόριο που μπορεί να προβλέψει, με υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα, την πιθανότητα ανταπόκρισης σε μια συγκεκριμένη θεραπεία. Ένας τέτοιος βιοδείκτης στον καρκίνο του μαστού, που έχει ανακαλυφθεί εδώ και πολλά χρόνια, είναι το HER2, μια πρωτεϊνη που εκφράζεται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων στο 15% περίπου των περιπτώσεων γυναικών με καρκίνο του μαστού.

Η παρουσία της πρωτεϊνης αυτής ελέγχεται με την βοήθεια ειδικών εργαστηριακών μεθόδων, όπως είναι η ανοσοϊστοχημεία και ο in situ υβριδισμός. Με τις δυο αυτές μεθόδους, μπορούσε κανείς να κατατάξει τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού, αδρά σε τρεις κατηγορίες: Αυτές με υψηλή έκφραση του HER2, αυτές με χαμηλή έκφραση και αυτές με αρνητική έκφραση του βιοδείκτη.

Η πρώτη υπο-ομάδα όγκων, που ονομάζεται HER2-θετική, είχε δυστυχώς χειρότερη πρόγνωση, μια και η έκφραση της συγκεκριμένης πρωτεϊνης οδηγεί σε αυξημένο κυτταρικό πολλαπλασιασμό και επομένως βιολογική επιθετικότητα.

Αυτό άλλαξε δραματικά με την ανακάλυψη ενός ειδικού μονοκλωνικού αντισώματος, που ονομάζεται trastuzumab, και το οποίο στοχεύει ειδικά την συγκεκριμένη πρωτεϊνη. Η ευρεία έγκριση του φαρμάκου αυτού σε όλο των πλανήτη, αλλαξε δραματικά την πρόγνωση των ασθενών αυτών και αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στον τομέα της Ογκολογίας τις τελευταίες δεκαετίες.

Η θεραπευτική κατηγορία αυτή, που αποτελεί περίπου το 50% των γυναικών με καρκίνο του μαστού, ήταν μέχρι σήμερα μια ανεκπλήρωτη Ιατρική ανάγκη.

Κάποιες από τις γυναίκες αυτές είχαν ορμονοευαίσθητο μεταστατικό καρκίνο του μαστού και αντιμετωπίζονταν με ορμονοθεραπεία, ενώ κάποιες άλλες είχαν πιο επιθετική νόσο και ελάμβαναν την κλασσική χημειοθεραπεία.

Όλα αυτά όμως άλλαξαν, όταν τα τελευταία χρόνια, οι πρόοδοι στον τομέα της βιοτεχνολογίας είχαν σαν αποτέλεσμα την την δημιουργία νέων θεραπευτικών μορίων, που ονομάζονται “antibody-drug conjugates” , δηλαδή συζεύγματα μονοκλωνικών αντισωμάτων και μορίων χημειοθεραπείας μέσα από έναν ειδικό συνδέτη.

Αυτά τα νέα μόρια δρουν ως “έξυπνη χημειοθεραπεία”, αφού μέσω του μονοκλωνικού αντισώματος αναγνωρίζουν το καρκινικό κύτταρο, όπου στη συνέχεια απελευθερώνουν το χημειοθεραπευτικό μόριο το οποίο ασκεί την κυτταροτοξική του δράση αναστέλλοντας τον πολλαπλασιασμό του καρκινικού κυττάρου.

Ένα τέτοιο μόριο είναι και το trastuzumab deruxtecan, το οποίο πολύ απλά συνδυάζει την παρουσία του μονοκλωνικού αντισώματος trastuzumab, που αναφέρθηκε παραπάνω, και ένος χημειοθεραπευτικού φαρμάκου που ανήκει στους αναστολείς τοποϊσομεράσης.

‘Ετσι, το trastuzumab deruxtecan δρα ουσιαστικά ως μια ”έξυπνη χημειοθεραπεία”, αφού με το trastuzumab αναγνωρίζει τα καρκινικά κύτταρα που εκφράζουν τον βιοδείκτη HER2 και με το χημειοθεραπευτικό σκέλος σκοτώνει τα συγκεκριμένα καρκινικά κύτταρα.

Το trastuzumab deruxtecan αρχικά δοκιμαστηκε , όπως ήταν φυσικό, σε προθεραπευμένες γυναίκες με προχωρημένο, HER2 θετικό καρκίνο μαστού και έδειξε ότι ήταν πολύ δραστικό, δείχνοντας μάλιστα ανώτερα αποτελέσματα από το παλαιότερο σύζευγμα, το trastuzumab emtansine, σε προοπτική τυχαιοποιημένη μελέτη.

Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, το trastuzumab deruxtecan έλαβε έγκριση σε Αμερική και Ευρώπη ως θεραπεία δεύτερης γραμμής σε γυναίκες με προχωρημένο, HER2 θετικό καρκίνο μαστού, που έχουν λάβει ήδη μια γραμμή θεραπείας για το HER2.

Το 2022 όμως, είχαμε και μια νέα μελέτη που έδειξε εξίσου σημαντική αποτελεσματικότητα του ίδιου φαρμάκου στις γυναίκες με χαμηλή έως μέτρια έκφραση του HER2.

Αυτή η προοπτική τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης ΙΙΙ που ανακοινώθηκε στο φετινό Αμερικανικό συνέδριο Ογκολογίας (ASCO) έδειξε ότι  σε γυναίκες με χαμηλή έως μέτρια έκφραση του HER2 που είχαν λάβει ήδη τουλάχιστον μια γραμμή χημειοθεραπείας για προχωρημένη νόσο, η θεραπεία δεύτερης γραμμής με trastuzumab deruxtecan προσέφερε σημαντικό όφελος στην συνολική επιβίωση, συγκρινόμενο με τις κλασικές θεραπείες δεύτερης γραμμής για τον ίδιο πληθυσμό.

Σε ότι αφορά την ασφάλεια, αξίζει να σημειωθεί η μικρή , αλλά σημαντική πιθανότητα ανάπτυξης διάμεσης πνευμονίτιδας, για την οποία ο κλινικός πρέπει να είναι σε εγρήγορση , ώστε να την διαγνώσει και να την θεραπεύσει γρήγορα και αποτελεσματικά.

Συμπερασματικά, οι γυναίκες αυτές απέκτησαν μια νέα αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή η οποία έρχεται να προστεθεί στον θεραπευτικό αλγόριθμο και να παρατείνει σημαντικά την συνολική επιβίωση τους.

Μια σειρά από κλινικές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη μελετούν τον ίδιο φαρμακευτικό παράγοντα σε άλλες ενδείξεις , ώστε να διευρύνουν το θεραπευτικό φάσμα του trastuzumab deruxtecan.

Giannis Mountzios ΜD, MSc, PhD
Medical Oncologist
2nd Oncology Department and Clinical Trials Unit
Henry Dunant Hospital Center
ONCOLIFE Institute founder
Mesogeion 2-4 Avenue, 11526
Athens, Greece
M: +30 69 83 51 99 89
T: +30 210 74 70 960
E: gmountzios@gmail.com